ਕਿਸ਼੍ਕਿਨ੍ਧਾਕਾਣ੍ਡ | Kishkindha Kand in Gurmukhi

ਸ਼੍ਰੀਗਣੇਸ਼ਾਯ ਨਮਃ
ਸ਼੍ਰੀਜਾਨਕੀਵਲ੍ਲਭੋ ਵਿਜਯਤੇ
ਸ਼੍ਰੀਰਾਮਚਰਿਤਮਾਨਸ
ਚਤੁਰ੍ਥ ਸੋਪਾਨ
( ਕਿਸ਼੍ਕਿਨ੍ਧਾਕਾਣ੍ਡ)

ਸ਼੍ਲੋਕ
ਕੁਨ੍ਦੇਨ੍ਦੀਵਰਸੁਨ੍ਦਰਾਵਤਿਬਲੌ ਵਿਜ੍ਞਾਨਧਾਮਾਵੁਭੌ
ਸ਼ੋਭਾਢ੍ਯੌ ਵਰਧਨ੍ਵਿਨੌ ਸ਼੍ਰੁਤਿਨੁਤੌ ਗੋਵਿਪ੍ਰਵਨ੍ਦਪ੍ਰਿਯੌ।
ਮਾਯਾਮਾਨੁਸ਼ਰੂਪਿਣੌ ਰਘੁਵਰੌ ਸਦ੍ਧਰ੍ਮਵਰ੍ਮੌਂ ਹਿਤੌ
ਸੀਤਾਨ੍ਵੇਸ਼ਣਤਤ੍ਪਰੌ ਪਥਿਗਤੌ ਭਕ੍ਤਿਪ੍ਰਦੌ ਤੌ ਹਿ ਨਃ ॥ ੧ ॥

ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਮ੍ਭੋਧਿਸਮੁਦ੍ਭਵਂ ਕਲਿਮਲਪ੍ਰਧ੍ਵਂਸਨਂ ਚਾਵ੍ਯਯਂ
ਸ਼੍ਰੀਮਚ੍ਛਮ੍ਭੁਮੁਖੇਨ੍ਦੁਸੁਨ੍ਦਰਵਰੇ ਸਂਸ਼ੋਭਿਤਂ ਸਰ੍ਵਦਾ।
ਸਂਸਾਰਾਮਯਭੇਸ਼ਜਂ ਸੁਖਕਰਂ ਸ਼੍ਰੀਜਾਨਕੀਜੀਵਨਂ
ਧਨ੍ਯਾਸ੍ਤੇ ਕਤਿਨਃ ਪਿਬਨ੍ਤਿ ਸਤਤਂ ਸ਼੍ਰੀਰਾਮਨਾਮਾਮਤਮ੍ ॥ ੨ ॥

ਸੋ. ਮੁਕ੍ਤਿ ਜਨ੍ਮ ਮਹਿ ਜਾਨਿ ਗ੍ਯਾਨ ਖਾਨਿ ਅਘ ਹਾਨਿ ਕਰ
ਜਹਁ ਬਸ ਸਮ੍ਭੁ ਭਵਾਨਿ ਸੋ ਕਾਸੀ ਸੇਇਅ ਕਸ ਨ ॥
ਜਰਤ ਸਕਲ ਸੁਰ ਬਨ੍ਦ ਬਿਸ਼ਮ ਗਰਲ ਜੇਹਿਂ ਪਾਨ ਕਿਯ।
ਤੇਹਿ ਨ ਭਜਸਿ ਮਨ ਮਨ੍ਦ ਕੋ ਕਪਾਲ ਸਙ੍ਕਰ ਸਰਿਸ ॥
ਆਗੇਂ ਚਲੇ ਬਹੁਰਿ ਰਘੁਰਾਯਾ। ਰਿਸ਼੍ਯਮੂਕ ਪਰਵਤ ਨਿਅਰਾਯਾ ॥
ਤਹਁ ਰਹ ਸਚਿਵ ਸਹਿਤ ਸੁਗ੍ਰੀਵਾ। ਆਵਤ ਦੇਖਿ ਅਤੁਲ ਬਲ ਸੀਂਵਾ ॥
ਅਤਿ ਸਭੀਤ ਕਹ ਸੁਨੁ ਹਨੁਮਾਨਾ। ਪੁਰੁਸ਼ ਜੁਗਲ ਬਲ ਰੂਪ ਨਿਧਾਨਾ ॥
ਧਰਿ ਬਟੁ ਰੂਪ ਦੇਖੁ ਤੈਂ ਜਾਈ। ਕਹੇਸੁ ਜਾਨਿ ਜਿਯਁ ਸਯਨ ਬੁਝਾਈ ॥
ਪਠਏ ਬਾਲਿ ਹੋਹਿਂ ਮਨ ਮੈਲਾ। ਭਾਗੌਂ ਤੁਰਤ ਤਜੌਂ ਯਹ ਸੈਲਾ ॥
ਬਿਪ੍ਰ ਰੂਪ ਧਰਿ ਕਪਿ ਤਹਁ ਗਯਊ। ਮਾਥ ਨਾਇ ਪੂਛਤ ਅਸ ਭਯਊ ॥
ਕੋ ਤੁਮ੍ਹ ਸ੍ਯਾਮਲ ਗੌਰ ਸਰੀਰਾ। ਛਤ੍ਰੀ ਰੂਪ ਫਿਰਹੁ ਬਨ ਬੀਰਾ ॥
ਕਠਿਨ ਭੂਮਿ ਕੋਮਲ ਪਦ ਗਾਮੀ। ਕਵਨ ਹੇਤੁ ਬਿਚਰਹੁ ਬਨ ਸ੍ਵਾਮੀ ॥
ਮਦੁਲ ਮਨੋਹਰ ਸੁਨ੍ਦਰ ਗਾਤਾ। ਸਹਤ ਦੁਸਹ ਬਨ ਆਤਪ ਬਾਤਾ ॥
ਕੀ ਤੁਮ੍ਹ ਤੀਨਿ ਦੇਵ ਮਹਁ ਕੋਊ। ਨਰ ਨਾਰਾਯਨ ਕੀ ਤੁਮ੍ਹ ਦੋਊ ॥

ਦੋ. ਜਗ ਕਾਰਨ ਤਾਰਨ ਭਵ ਭਞ੍ਜਨ ਧਰਨੀ ਭਾਰ।
ਕੀ ਤੁਮ੍ਹ ਅਕਿਲ ਭੁਵਨ ਪਤਿ ਲੀਨ੍ਹ ਮਨੁਜ ਅਵਤਾਰ ॥ ੧ ॥

ਕੋਸਲੇਸ ਦਸਰਥ ਕੇ ਜਾਏ । ਹਮ ਪਿਤੁ ਬਚਨ ਮਾਨਿ ਬਨ ਆਏ ॥
ਨਾਮ ਰਾਮ ਲਛਿਮਨ ਦਊ ਭਾਈ। ਸਙ੍ਗ ਨਾਰਿ ਸੁਕੁਮਾਰਿ ਸੁਹਾਈ ॥
ਇਹਾਁ ਹਰਿ ਨਿਸਿਚਰ ਬੈਦੇਹੀ। ਬਿਪ੍ਰ ਫਿਰਹਿਂ ਹਮ ਖੋਜਤ ਤੇਹੀ ॥
ਆਪਨ ਚਰਿਤ ਕਹਾ ਹਮ ਗਾਈ। ਕਹਹੁ ਬਿਪ੍ਰ ਨਿਜ ਕਥਾ ਬੁਝਾਈ ॥
ਪ੍ਰਭੁ ਪਹਿਚਾਨਿ ਪਰੇਉ ਗਹਿ ਚਰਨਾ। ਸੋ ਸੁਖ ਉਮਾ ਨਹਿਂ ਬਰਨਾ ॥
ਪੁਲਕਿਤ ਤਨ ਮੁਖ ਆਵ ਨ ਬਚਨਾ। ਦੇਖਤ ਰੁਚਿਰ ਬੇਸ਼ ਕੈ ਰਚਨਾ ॥
ਪੁਨਿ ਧੀਰਜੁ ਧਰਿ ਅਸ੍ਤੁਤਿ ਕੀਨ੍ਹੀ। ਹਰਸ਼ ਹਦਯਁ ਨਿਜ ਨਾਥਹਿ ਚੀਨ੍ਹੀ ॥
ਮੋਰ ਨ੍ਯਾਉ ਮੈਂ ਪੂਛਾ ਸਾਈਂ। ਤੁਮ੍ਹ ਪੂਛਹੁ ਕਸ ਨਰ ਕੀ ਨਾਈਂ ॥
ਤਵ ਮਾਯਾ ਬਸ ਫਿਰਉਁ ਭੁਲਾਨਾ। ਤਾ ਤੇ ਮੈਂ ਨਹਿਂ ਪ੍ਰਭੁ ਪਹਿਚਾਨਾ ॥

ਦੋ. ਏਕੁ ਮੈਂ ਮਨ੍ਦ ਮੋਹਬਸ ਕੁਟਿਲ ਹਦਯ ਅਗ੍ਯਾਨ।
ਪੁਨਿ ਪ੍ਰਭੁ ਮੋਹਿ ਬਿਸਾਰੇਉ ਦੀਨਬਨ੍ਧੁ ਭਗਵਾਨ ॥ ੨ ॥

ਜਦਪਿ ਨਾਥ ਬਹੁ ਅਵਗੁਨ ਮੋਰੇਂ। ਸੇਵਕ ਪ੍ਰਭੁਹਿ ਪਰੈ ਜਨਿ ਭੋਰੇਂ ॥
ਨਾਥ ਜੀਵ ਤਵ ਮਾਯਾਁ ਮੋਹਾ। ਸੋ ਨਿਸ੍ਤਰਇ ਤੁਮ੍ਹਾਰੇਹਿਂ ਛੋਹਾ ॥
ਤਾ ਪਰ ਮੈਂ ਰਘੁਬੀਰ ਦੋਹਾਈ। ਜਾਨਉਁ ਨਹਿਂ ਕਛੁ ਭਜਨ ਉਪਾਈ ॥
ਸੇਵਕ ਸੁਤ ਪਤਿ ਮਾਤੁ ਭਰੋਸੇਂ। ਰਹਇ ਅਸੋਚ ਬਨਇ ਪ੍ਰਭੁ ਪੋਸੇਂ ॥
ਅਸ ਕਹਿ ਪਰੇਉ ਚਰਨ ਅਕੁਲਾਈ। ਨਿਜ ਤਨੁ ਪ੍ਰਗਟਿ ਪ੍ਰੀਤਿ ਉਰ ਛਾਈ ॥
ਤਬ ਰਘੁਪਤਿ ਉਠਾਇ ਉਰ ਲਾਵਾ। ਨਿਜ ਲੋਚਨ ਜਲ ਸੀਞ੍ਚਿ ਜੁਡ़ਾਵਾ ॥
ਸੁਨੁ ਕਪਿ ਜਿਯਁ ਮਾਨਸਿ ਜਨਿ ਊਨਾ। ਤੈਂ ਮਮ ਪ੍ਰਿਯ ਲਛਿਮਨ ਤੇ ਦੂਨਾ ॥
ਸਮਦਰਸੀ ਮੋਹਿ ਕਹ ਸਬ ਕੋਊ। ਸੇਵਕ ਪ੍ਰਿਯ ਅਨਨ੍ਯਗਤਿ ਸੋਊ ॥

ਦੋ. ਸੋ ਅਨਨ੍ਯ ਜਾਕੇਂ ਅਸਿ ਮਤਿ ਨ ਟਰਇ ਹਨੁਮਨ੍ਤ।
ਮੈਂ ਸੇਵਕ ਸਚਰਾਚਰ ਰੂਪ ਸ੍ਵਾਮਿ ਭਗਵਨ੍ਤ ॥ ੩ ॥

ਦੇਖਿ ਪਵਨ ਸੁਤ ਪਤਿ ਅਨੁਕੂਲਾ। ਹਦਯਁ ਹਰਸ਼ ਬੀਤੀ ਸਬ ਸੂਲਾ ॥
ਨਾਥ ਸੈਲ ਪਰ ਕਪਿਪਤਿ ਰਹਈ। ਸੋ ਸੁਗ੍ਰੀਵ ਦਾਸ ਤਵ ਅਹਈ ॥
ਤੇਹਿ ਸਨ ਨਾਥ ਮਯਤ੍ਰੀ ਕੀਜੇ। ਦੀਨ ਜਾਨਿ ਤੇਹਿ ਅਭਯ ਕਰੀਜੇ ॥
ਸੋ ਸੀਤਾ ਕਰ ਖੋਜ ਕਰਾਇਹਿ। ਜਹਁ ਤਹਁ ਮਰਕਟ ਕੋਟਿ ਪਠਾਇਹਿ ॥
ਏਹਿ ਬਿਧਿ ਸਕਲ ਕਥਾ ਸਮੁਝਾਈ। ਲਿਏ ਦੁਔ ਜਨ ਪੀਠਿ ਚਢ़ਾਈ ॥
ਜਬ ਸੁਗ੍ਰੀਵਁ ਰਾਮ ਕਹੁਁ ਦੇਖਾ। ਅਤਿਸਯ ਜਨ੍ਮ ਧਨ੍ਯ ਕਰਿ ਲੇਖਾ ॥
ਸਾਦਰ ਮਿਲੇਉ ਨਾਇ ਪਦ ਮਾਥਾ। ਭੈਣ੍ਟੇਉ ਅਨੁਜ ਸਹਿਤ ਰਘੁਨਾਥਾ ॥
ਕਪਿ ਕਰ ਮਨ ਬਿਚਾਰ ਏਹਿ ਰੀਤੀ। ਕਰਿਹਹਿਂ ਬਿਧਿ ਮੋ ਸਨ ਏ ਪ੍ਰੀਤੀ ॥

ਦੋ. ਤਬ ਹਨੁਮਨ੍ਤ ਉਭਯ ਦਿਸਿ ਕੀ ਸਬ ਕਥਾ ਸੁਨਾਇ ॥
ਪਾਵਕ ਸਾਖੀ ਦੇਇ ਕਰਿ ਜੋਰੀ ਪ੍ਰੀਤੀ ਦਢ़ਾਇ ॥ ੪ ॥

ਕੀਨ੍ਹੀ ਪ੍ਰੀਤਿ ਕਛੁ ਬੀਚ ਨ ਰਾਖਾ। ਲਛਮਿਨ ਰਾਮ ਚਰਿਤ ਸਬ ਭਾਸ਼ਾ ॥
ਕਹ ਸੁਗ੍ਰੀਵ ਨਯਨ ਭਰਿ ਬਾਰੀ। ਮਿਲਿਹਿ ਨਾਥ ਮਿਥਿਲੇਸਕੁਮਾਰੀ ॥
ਮਨ੍ਤ੍ਰਿਨ੍ਹ ਸਹਿਤ ਇਹਾਁ ਏਕ ਬਾਰਾ। ਬੈਠ ਰਹੇਉਁ ਮੈਂ ਕਰਤ ਬਿਚਾਰਾ ॥
ਗਗਨ ਪਨ੍ਥ ਦੇਖੀ ਮੈਂ ਜਾਤਾ। ਪਰਬਸ ਪਰੀ ਬਹੁਤ ਬਿਲਪਾਤਾ ॥
ਰਾਮ ਰਾਮ ਹਾ ਰਾਮ ਪੁਕਾਰੀ। ਹਮਹਿ ਦੇਖਿ ਦੀਨ੍ਹੇਉ ਪਟ ਡਾਰੀ ॥
ਮਾਗਾ ਰਾਮ ਤੁਰਤ ਤੇਹਿਂ ਦੀਨ੍ਹਾ। ਪਟ ਉਰ ਲਾਇ ਸੋਚ ਅਤਿ ਕੀਨ੍ਹਾ ॥
ਕਹ ਸੁਗ੍ਰੀਵ ਸੁਨਹੁ ਰਘੁਬੀਰਾ। ਤਜਹੁ ਸੋਚ ਮਨ ਆਨਹੁ ਧੀਰਾ ॥
ਸਬ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕਰਿਹਉਁ ਸੇਵਕਾਈ। ਜੇਹਿ ਬਿਧਿ ਮਿਲਿਹਿ ਜਾਨਕੀ ਆਈ ॥

ਦੋ. ਸਖਾ ਬਚਨ ਸੁਨਿ ਹਰਸ਼ੇ ਕਪਾਸਿਧੁ ਬਲਸੀਂਵ।
ਕਾਰਨ ਕਵਨ ਬਸਹੁ ਬਨ ਮੋਹਿ ਕਹਹੁ ਸੁਗ੍ਰੀਵ ॥ ੫ ॥

ਨਾਤ ਬਾਲਿ ਅਰੁ ਮੈਂ ਦ੍ਵੌ ਭਾਈ। ਪ੍ਰੀਤਿ ਰਹੀ ਕਛੁ ਬਰਨਿ ਨ ਜਾਈ ॥
ਮਯ ਸੁਤ ਮਾਯਾਵੀ ਤੇਹਿ ਨਾਊਁ। ਆਵਾ ਸੋ ਪ੍ਰਭੁ ਹਮਰੇਂ ਗਾਊਁ ॥
ਅਰ੍ਧ ਰਾਤਿ ਪੁਰ ਦ੍ਵਾਰ ਪੁਕਾਰਾ। ਬਾਲੀ ਰਿਪੁ ਬਲ ਸਹੈ ਨ ਪਾਰਾ ॥
ਧਾਵਾ ਬਾਲਿ ਦੇਖਿ ਸੋ ਭਾਗਾ। ਮੈਂ ਪੁਨਿ ਗਯਉਁ ਬਨ੍ਧੁ ਸਁਗ ਲਾਗਾ ॥
ਗਿਰਿਬਰ ਗੁਹਾਁ ਪੈਠ ਸੋ ਜਾਈ। ਤਬ ਬਾਲੀਂ ਮੋਹਿ ਕਹਾ ਬੁਝਾਈ ॥
ਪਰਿਖੇਸੁ ਮੋਹਿ ਏਕ ਪਖਵਾਰਾ। ਨਹਿਂ ਆਵੌਂ ਤਬ ਜਾਨੇਸੁ ਮਾਰਾ ॥
ਮਾਸ ਦਿਵਸ ਤਹਁ ਰਹੇਉਁ ਖਰਾਰੀ। ਨਿਸਰੀ ਰੁਧਿਰ ਧਾਰ ਤਹਁ ਭਾਰੀ ॥
ਬਾਲਿ ਹਤੇਸਿ ਮੋਹਿ ਮਾਰਿਹਿ ਆਈ। ਸਿਲਾ ਦੇਇ ਤਹਁ ਚਲੇਉਁ ਪਰਾਈ ॥
ਮਨ੍ਤ੍ਰਿਨ੍ਹ ਪੁਰ ਦੇਖਾ ਬਿਨੁ ਸਾਈਂ। ਦੀਨ੍ਹੇਉ ਮੋਹਿ ਰਾਜ ਬਰਿਆਈ ॥
ਬਾਲਿ ਤਾਹਿ ਮਾਰਿ ਗਹ ਆਵਾ। ਦੇਖਿ ਮੋਹਿ ਜਿਯਁ ਭੇਦ ਬਢ़ਾਵਾ ॥
ਰਿਪੁ ਸਮ ਮੋਹਿ ਮਾਰੇਸਿ ਅਤਿ ਭਾਰੀ। ਹਰਿ ਲੀਨ੍ਹੇਸਿ ਸਰ੍ਬਸੁ ਅਰੁ ਨਾਰੀ ॥
ਤਾਕੇਂ ਭਯ ਰਘੁਬੀਰ ਕਪਾਲਾ। ਸਕਲ ਭੁਵਨ ਮੈਂ ਫਿਰੇਉਁ ਬਿਹਾਲਾ ॥
ਇਹਾਁ ਸਾਪ ਬਸ ਆਵਤ ਨਾਹੀਂ। ਤਦਪਿ ਸਭੀਤ ਰਹਉਁ ਮਨ ਮਾਹੀਁ ॥
ਸੁਨਿ ਸੇਵਕ ਦੁਖ ਦੀਨਦਯਾਲਾ। ਫਰਕਿ ਉਠੀਂ ਦ੍ਵੈ ਭੁਜਾ ਬਿਸਾਲਾ ॥

ਦੋ. ਸੁਨੁ ਸੁਗ੍ਰੀਵ ਮਾਰਿਹਉਁ ਬਾਲਿਹਿ ਏਕਹਿਂ ਬਾਨ।
ਬ੍ਰਮ੍ਹ ਰੁਦ੍ਰ ਸਰਨਾਗਤ ਗਏਁ ਨ ਉਬਰਿਹਿਂ ਪ੍ਰਾਨ ॥ ੬ ॥

ਜੇ ਨ ਮਿਤ੍ਰ ਦੁਖ ਹੋਹਿਂ ਦੁਖਾਰੀ। ਤਿਨ੍ਹਹਿ ਬਿਲੋਕਤ ਪਾਤਕ ਭਾਰੀ ॥
ਨਿਜ ਦੁਖ ਗਿਰਿ ਸਮ ਰਜ ਕਰਿ ਜਾਨਾ। ਮਿਤ੍ਰਕ ਦੁਖ ਰਜ ਮੇਰੁ ਸਮਾਨਾ ॥
ਜਿਨ੍ਹ ਕੇਂ ਅਸਿ ਮਤਿ ਸਹਜ ਨ ਆਈ। ਤੇ ਸਠ ਕਤ ਹਠਿ ਕਰਤ ਮਿਤਾਈ ॥
ਕੁਪਥ ਨਿਵਾਰਿ ਸੁਪਨ੍ਥ ਚਲਾਵਾ। ਗੁਨ ਪ੍ਰਗਟੇ ਅਵਗੁਨਨ੍ਹਿ ਦੁਰਾਵਾ ॥
ਦੇਤ ਲੇਤ ਮਨ ਸਙ੍ਕ ਨ ਧਰਈ। ਬਲ ਅਨੁਮਾਨ ਸਦਾ ਹਿਤ ਕਰਈ ॥
ਬਿਪਤਿ ਕਾਲ ਕਰ ਸਤਗੁਨ ਨੇਹਾ। ਸ਼੍ਰੁਤਿ ਕਹ ਸਨ੍ਤ ਮਿਤ੍ਰ ਗੁਨ ਏਹਾ ॥
ਆਗੇਂ ਕਹ ਮਦੁ ਬਚਨ ਬਨਾਈ। ਪਾਛੇਂ ਅਨਹਿਤ ਮਨ ਕੁਟਿਲਾਈ ॥
ਜਾ ਕਰ ਚਿਤ ਅਹਿ ਗਤਿ ਸਮ ਭਾਈ। ਅਸ ਕੁਮਿਤ੍ਰ ਪਰਿਹਰੇਹਿ ਭਲਾਈ ॥
ਸੇਵਕ ਸਠ ਨਪ ਕਪਨ ਕੁਨਾਰੀ। ਕਪਟੀ ਮਿਤ੍ਰ ਸੂਲ ਸਮ ਚਾਰੀ ॥
ਸਖਾ ਸੋਚ ਤ੍ਯਾਗਹੁ ਬਲ ਮੋਰੇਂ। ਸਬ ਬਿਧਿ ਘਟਬ ਕਾਜ ਮੈਂ ਤੋਰੇਂ ॥
ਕਹ ਸੁਗ੍ਰੀਵ ਸੁਨਹੁ ਰਘੁਬੀਰਾ। ਬਾਲਿ ਮਹਾਬਲ ਅਤਿ ਰਨਧੀਰਾ ॥
ਦੁਨ੍ਦੁਭੀ ਅਸ੍ਥਿ ਤਾਲ ਦੇਖਰਾਏ। ਬਿਨੁ ਪ੍ਰਯਾਸ ਰਘੁਨਾਥ ਢਹਾਏ ॥
ਦੇਖਿ ਅਮਿਤ ਬਲ ਬਾਢ़ੀ ਪ੍ਰੀਤੀ। ਬਾਲਿ ਬਧਬ ਇਨ੍ਹ ਭਇ ਪਰਤੀਤੀ ॥
ਬਾਰ ਬਾਰ ਨਾਵਇ ਪਦ ਸੀਸਾ। ਪ੍ਰਭੁਹਿ ਜਾਨਿ ਮਨ ਹਰਸ਼ ਕਪੀਸਾ ॥
ਉਪਜਾ ਗ੍ਯਾਨ ਬਚਨ ਤਬ ਬੋਲਾ। ਨਾਥ ਕਪਾਁ ਮਨ ਭਯਉ ਅਲੋਲਾ ॥
ਸੁਖ ਸਮ੍ਪਤਿ ਪਰਿਵਾਰ ਬਡ़ਾਈ। ਸਬ ਪਰਿਹਰਿ ਕਰਿਹਉਁ ਸੇਵਕਾਈ ॥
ਏ ਸਬ ਰਾਮਭਗਤਿ ਕੇ ਬਾਧਕ। ਕਹਹਿਂ ਸਨ੍ਤ ਤਬ ਪਦ ਅਵਰਾਧਕ ॥
ਸਤ੍ਰੁ ਮਿਤ੍ਰ ਸੁਖ ਦੁਖ ਜਗ ਮਾਹੀਂ। ਮਾਯਾ ਕਤ ਪਰਮਾਰਥ ਨਾਹੀਂ ॥
ਬਾਲਿ ਪਰਮ ਹਿਤ ਜਾਸੁ ਪ੍ਰਸਾਦਾ। ਮਿਲੇਹੁ ਰਾਮ ਤੁਮ੍ਹ ਸਮਨ ਬਿਸ਼ਾਦਾ ॥
ਸਪਨੇਂ ਜੇਹਿ ਸਨ ਹੋਇ ਲਰਾਈ। ਜਾਗੇਂ ਸਮੁਝਤ ਮਨ ਸਕੁਚਾਈ ॥
ਅਬ ਪ੍ਰਭੁ ਕਪਾ ਕਰਹੁ ਏਹਿ ਭਾਁਤੀ। ਸਬ ਤਜਿ ਭਜਨੁ ਕਰੌਂ ਦਿਨ ਰਾਤੀ ॥
ਸੁਨਿ ਬਿਰਾਗ ਸਞ੍ਜੁਤ ਕਪਿ ਬਾਨੀ। ਬੋਲੇ ਬਿਹਁਸਿ ਰਾਮੁ ਧਨੁਪਾਨੀ ॥
ਜੋ ਕਛੁ ਕਹੇਹੁ ਸਤ੍ਯ ਸਬ ਸੋਈ। ਸਖਾ ਬਚਨ ਮਮ ਮਸ਼ਾ ਨ ਹੋਈ ॥
ਨਟ ਮਰਕਟ ਇਵ ਸਬਹਿ ਨਚਾਵਤ। ਰਾਮੁ ਖਗੇਸ ਬੇਦ ਅਸ ਗਾਵਤ ॥
ਲੈ ਸੁਗ੍ਰੀਵ ਸਙ੍ਗ ਰਘੁਨਾਥਾ। ਚਲੇ ਚਾਪ ਸਾਯਕ ਗਹਿ ਹਾਥਾ ॥
ਤਬ ਰਘੁਪਤਿ ਸੁਗ੍ਰੀਵ ਪਠਾਵਾ। ਗਰ੍ਜੇਸਿ ਜਾਇ ਨਿਕਟ ਬਲ ਪਾਵਾ ॥
ਸੁਨਤ ਬਾਲਿ ਕ੍ਰੋਧਾਤੁਰ ਧਾਵਾ। ਗਹਿ ਕਰ ਚਰਨ ਨਾਰਿ ਸਮੁਝਾਵਾ ॥
ਸੁਨੁ ਪਤਿ ਜਿਨ੍ਹਹਿ ਮਿਲੇਉ ਸੁਗ੍ਰੀਵਾ। ਤੇ ਦ੍ਵੌ ਬਨ੍ਧੁ ਤੇਜ ਬਲ ਸੀਂਵਾ ॥
ਕੋਸਲੇਸ ਸੁਤ ਲਛਿਮਨ ਰਾਮਾ। ਕਾਲਹੁ ਜੀਤਿ ਸਕਹਿਂ ਸਙ੍ਗ੍ਰਾਮਾ ॥

ਦੋ. ਕਹ ਬਾਲਿ ਸੁਨੁ ਭੀਰੁ ਪ੍ਰਿਯ ਸਮਦਰਸੀ ਰਘੁਨਾਥ।
ਜੌਂ ਕਦਾਚਿ ਮੋਹਿ ਮਾਰਹਿਂ ਤੌ ਪੁਨਿ ਹੋਉਁ ਸਨਾਥ ॥ ੭ ॥

ਅਸ ਕਹਿ ਚਲਾ ਮਹਾ ਅਭਿਮਾਨੀ। ਤਨ ਸਮਾਨ ਸੁਗ੍ਰੀਵਹਿ ਜਾਨੀ ॥
ਭਿਰੇ ਉਭੌ ਬਾਲੀ ਅਤਿ ਤਰ੍ਜਾ । ਮੁਠਿਕਾ ਮਾਰਿ ਮਹਾਧੁਨਿ ਗਰ੍ਜਾ ॥
ਤਬ ਸੁਗ੍ਰੀਵ ਬਿਕਲ ਹੋਇ ਭਾਗਾ। ਮੁਸ਼੍ਟਿ ਪ੍ਰਹਾਰ ਬਜ੍ਰ ਸਮ ਲਾਗਾ ॥
ਮੈਂ ਜੋ ਕਹਾ ਰਘੁਬੀਰ ਕਪਾਲਾ। ਬਨ੍ਧੁ ਨ ਹੋਇ ਮੋਰ ਯਹ ਕਾਲਾ ॥
ਏਕਰੂਪ ਤੁਮ੍ਹ ਭ੍ਰਾਤਾ ਦੋਊ। ਤੇਹਿ ਭ੍ਰਮ ਤੇਂ ਨਹਿਂ ਮਾਰੇਉਁ ਸੋਊ ॥
ਕਰ ਪਰਸਾ ਸੁਗ੍ਰੀਵ ਸਰੀਰਾ। ਤਨੁ ਭਾ ਕੁਲਿਸ ਗਈ ਸਬ ਪੀਰਾ ॥
ਮੇਲੀ ਕਣ੍ਠ ਸੁਮਨ ਕੈ ਮਾਲਾ। ਪਠਵਾ ਪੁਨਿ ਬਲ ਦੇਇ ਬਿਸਾਲਾ ॥
ਪੁਨਿ ਨਾਨਾ ਬਿਧਿ ਭਈ ਲਰਾਈ। ਬਿਟਪ ਓਟ ਦੇਖਹਿਂ ਰਘੁਰਾਈ ॥

ਦੋ. ਬਹੁ ਛਲ ਬਲ ਸੁਗ੍ਰੀਵ ਕਰ ਹਿਯਁ ਹਾਰਾ ਭਯ ਮਾਨਿ।
ਮਾਰਾ ਬਾਲਿ ਰਾਮ ਤਬ ਹਦਯ ਮਾਝ ਸਰ ਤਾਨਿ ॥ ੮ ॥

ਪਰਾ ਬਿਕਲ ਮਹਿ ਸਰ ਕੇ ਲਾਗੇਂ। ਪੁਨਿ ਉਠਿ ਬੈਠ ਦੇਖਿ ਪ੍ਰਭੁ ਆਗੇਂ ॥
ਸ੍ਯਾਮ ਗਾਤ ਸਿਰ ਜਟਾ ਬਨਾਏਁ। ਅਰੁਨ ਨਯਨ ਸਰ ਚਾਪ ਚਢ़ਾਏਁ ॥
ਪੁਨਿ ਪੁਨਿ ਚਿਤਇ ਚਰਨ ਚਿਤ ਦੀਨ੍ਹਾ। ਸੁਫਲ ਜਨ੍ਮ ਮਾਨਾ ਪ੍ਰਭੁ ਚੀਨ੍ਹਾ ॥
ਹਦਯਁ ਪ੍ਰੀਤਿ ਮੁਖ ਬਚਨ ਕਠੋਰਾ। ਬੋਲਾ ਚਿਤਇ ਰਾਮ ਕੀ ਓਰਾ ॥
ਧਰ੍ਮ ਹੇਤੁ ਅਵਤਰੇਹੁ ਗੋਸਾਈ। ਮਾਰੇਹੁ ਮੋਹਿ ਬ੍ਯਾਧ ਕੀ ਨਾਈ ॥
ਮੈਂ ਬੈਰੀ ਸੁਗ੍ਰੀਵ ਪਿਆਰਾ। ਅਵਗੁਨ ਕਬਨ ਨਾਥ ਮੋਹਿ ਮਾਰਾ ॥
ਅਨੁਜ ਬਧੂ ਭਗਿਨੀ ਸੁਤ ਨਾਰੀ। ਸੁਨੁ ਸਠ ਕਨ੍ਯਾ ਸਮ ਏ ਚਾਰੀ ॥
ਇਨ੍ਹਹਿ ਕੁਦ੍ਦਸ਼੍ਟਿ ਬਿਲੋਕਇ ਜੋਈ। ਤਾਹਿ ਬਧੇਂ ਕਛੁ ਪਾਪ ਨ ਹੋਈ ॥
ਮੁਢ़ ਤੋਹਿ ਅਤਿਸਯ ਅਭਿਮਾਨਾ। ਨਾਰਿ ਸਿਖਾਵਨ ਕਰਸਿ ਨ ਕਾਨਾ ॥
ਮਮ ਭੁਜ ਬਲ ਆਸ਼੍ਰਿਤ ਤੇਹਿ ਜਾਨੀ। ਮਾਰਾ ਚਹਸਿ ਅਧਮ ਅਭਿਮਾਨੀ ॥

ਦੋ. ਸੁਨਹੁ ਰਾਮ ਸ੍ਵਾਮੀ ਸਨ ਚਲ ਨ ਚਾਤੁਰੀ ਮੋਰਿ।
ਪ੍ਰਭੁ ਅਜਹੂਁ ਮੈਂ ਪਾਪੀ ਅਨ੍ਤਕਾਲ ਗਤਿ ਤੋਰਿ ॥ ੯ ॥

ਸੁਨਤ ਰਾਮ ਅਤਿ ਕੋਮਲ ਬਾਨੀ। ਬਾਲਿ ਸੀਸ ਪਰਸੇਉ ਨਿਜ ਪਾਨੀ ॥
ਅਚਲ ਕਰੌਂ ਤਨੁ ਰਾਖਹੁ ਪ੍ਰਾਨਾ। ਬਾਲਿ ਕਹਾ ਸੁਨੁ ਕਪਾਨਿਧਾਨਾ ॥
ਜਨ੍ਮ ਜਨ੍ਮ ਮੁਨਿ ਜਤਨੁ ਕਰਾਹੀਂ। ਅਨ੍ਤ ਰਾਮ ਕਹਿ ਆਵਤ ਨਾਹੀਂ ॥
ਜਾਸੁ ਨਾਮ ਬਲ ਸਙ੍ਕਰ ਕਾਸੀ। ਦੇਤ ਸਬਹਿ ਸਮ ਗਤਿ ਅਵਿਨਾਸੀ ॥
ਮਮ ਲੋਚਨ ਗੋਚਰ ਸੋਇ ਆਵਾ। ਬਹੁਰਿ ਕਿ ਪ੍ਰਭੁ ਅਸ ਬਨਿਹਿ ਬਨਾਵਾ ॥

ਛਂ. ਸੋ ਨਯਨ ਗੋਚਰ ਜਾਸੁ ਗੁਨ ਨਿਤ ਨੇਤਿ ਕਹਿ ਸ਼੍ਰੁਤਿ ਗਾਵਹੀਂ।
ਜਿਤਿ ਪਵਨ ਮਨ ਗੋ ਨਿਰਸ ਕਰਿ ਮੁਨਿ ਧ੍ਯਾਨ ਕਬਹੁਁਕ ਪਾਵਹੀਂ ॥
ਮੋਹਿ ਜਾਨਿ ਅਤਿ ਅਭਿਮਾਨ ਬਸ ਪ੍ਰਭੁ ਕਹੇਉ ਰਾਖੁ ਸਰੀਰਹੀ।
ਅਸ ਕਵਨ ਸਠ ਹਠਿ ਕਾਟਿ ਸੁਰਤਰੁ ਬਾਰਿ ਕਰਿਹਿ ਬਬੂਰਹੀ ॥ ੧ ॥

ਅਬ ਨਾਥ ਕਰਿ ਕਰੁਨਾ ਬਿਲੋਕਹੁ ਦੇਹੁ ਜੋ ਬਰ ਮਾਗਊਁ।
ਜੇਹਿਂ ਜੋਨਿ ਜਨ੍ਮੌਂ ਕਰ੍ਮ ਬਸ ਤਹਁ ਰਾਮ ਪਦ ਅਨੁਰਾਗਊਁ ॥
ਯਹ ਤਨਯ ਮਮ ਸਮ ਬਿਨਯ ਬਲ ਕਲ੍ਯਾਨਪ੍ਰਦ ਪ੍ਰਭੁ ਲੀਜਿਐ।
ਗਹਿ ਬਾਹਁ ਸੁਰ ਨਰ ਨਾਹ ਆਪਨ ਦਾਸ ਅਙ੍ਗਦ ਕੀਜਿਐ ॥ ੨ ॥

ਦੋ. ਰਾਮ ਚਰਨ ਦਢ़ ਪ੍ਰੀਤਿ ਕਰਿ ਬਾਲਿ ਕੀਨ੍ਹ ਤਨੁ ਤ੍ਯਾਗ।
ਸੁਮਨ ਮਾਲ ਜਿਮਿ ਕਣ੍ਠ ਤੇ ਗਿਰਤ ਨ ਜਾਨਇ ਨਾਗ ॥ ੧੦ ॥

ਰਾਮ ਬਾਲਿ ਨਿਜ ਧਾਮ ਪਠਾਵਾ। ਨਗਰ ਲੋਗ ਸਬ ਬ੍ਯਾਕੁਲ ਧਾਵਾ ॥
ਨਾਨਾ ਬਿਧਿ ਬਿਲਾਪ ਕਰ ਤਾਰਾ। ਛੂਟੇ ਕੇਸ ਨ ਦੇਹ ਸਁਭਾਰਾ ॥
ਤਾਰਾ ਬਿਕਲ ਦੇਖਿ ਰਘੁਰਾਯਾ । ਦੀਨ੍ਹ ਗ੍ਯਾਨ ਹਰਿ ਲੀਨ੍ਹੀ ਮਾਯਾ ॥
ਛਿਤਿ ਜਲ ਪਾਵਕ ਗਗਨ ਸਮੀਰਾ। ਪਞ੍ਚ ਰਚਿਤ ਅਤਿ ਅਧਮ ਸਰੀਰਾ ॥
ਪ੍ਰਗਟ ਸੋ ਤਨੁ ਤਵ ਆਗੇਂ ਸੋਵਾ। ਜੀਵ ਨਿਤ੍ਯ ਕੇਹਿ ਲਗਿ ਤੁਮ੍ਹ ਰੋਵਾ ॥
ਉਪਜਾ ਗ੍ਯਾਨ ਚਰਨ ਤਬ ਲਾਗੀ। ਲੀਨ੍ਹੇਸਿ ਪਰਮ ਭਗਤਿ ਬਰ ਮਾਗੀ ॥
ਉਮਾ ਦਾਰੁ ਜੋਸ਼ਿਤ ਕੀ ਨਾਈ। ਸਬਹਿ ਨਚਾਵਤ ਰਾਮੁ ਗੋਸਾਈ ॥
ਤਬ ਸੁਗ੍ਰੀਵਹਿ ਆਯਸੁ ਦੀਨ੍ਹਾ। ਮਤਕ ਕਰ੍ਮ ਬਿਧਿਬਤ ਸਬ ਕੀਨ੍ਹਾ ॥
ਰਾਮ ਕਹਾ ਅਨੁਜਹਿ ਸਮੁਝਾਈ। ਰਾਜ ਦੇਹੁ ਸੁਗ੍ਰੀਵਹਿ ਜਾਈ ॥
ਰਘੁਪਤਿ ਚਰਨ ਨਾਇ ਕਰਿ ਮਾਥਾ। ਚਲੇ ਸਕਲ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਰਘੁਨਾਥਾ ॥

ਦੋ. ਲਛਿਮਨ ਤੁਰਤ ਬੋਲਾਏ ਪੁਰਜਨ ਬਿਪ੍ਰ ਸਮਾਜ।
ਰਾਜੁ ਦੀਨ੍ਹ ਸੁਗ੍ਰੀਵ ਕਹਁ ਅਙ੍ਗਦ ਕਹਁ ਜੁਬਰਾਜ ॥ ੧੧ ॥

ਉਮਾ ਰਾਮ ਸਮ ਹਿਤ ਜਗ ਮਾਹੀਂ। ਗੁਰੁ ਪਿਤੁ ਮਾਤੁ ਬਨ੍ਧੁ ਪ੍ਰਭੁ ਨਾਹੀਂ ॥
ਸੁਰ ਨਰ ਮੁਨਿ ਸਬ ਕੈ ਯਹ ਰੀਤੀ। ਸ੍ਵਾਰਥ ਲਾਗਿ ਕਰਹਿਂ ਸਬ ਪ੍ਰੀਤੀ ॥
ਬਾਲਿ ਤ੍ਰਾਸ ਬ੍ਯਾਕੁਲ ਦਿਨ ਰਾਤੀ। ਤਨ ਬਹੁ ਬ੍ਰਨ ਚਿਨ੍ਤਾਁ ਜਰ ਛਾਤੀ ॥
ਸੋਇ ਸੁਗ੍ਰੀਵ ਕੀਨ੍ਹ ਕਪਿਰਾਊ। ਅਤਿ ਕਪਾਲ ਰਘੁਬੀਰ ਸੁਭਾਊ ॥
ਜਾਨਤਹੁਁ ਅਸ ਪ੍ਰਭੁ ਪਰਿਹਰਹੀਂ। ਕਾਹੇ ਨ ਬਿਪਤਿ ਜਾਲ ਨਰ ਪਰਹੀਂ ॥
ਪੁਨਿ ਸੁਗ੍ਰੀਵਹਿ ਲੀਨ੍ਹ ਬੋਲਾਈ। ਬਹੁ ਪ੍ਰਕਾਰ ਨਪਨੀਤਿ ਸਿਖਾਈ ॥
ਕਹ ਪ੍ਰਭੁ ਸੁਨੁ ਸੁਗ੍ਰੀਵ ਹਰੀਸਾ। ਪੁਰ ਨ ਜਾਉਁ ਦਸ ਚਾਰਿ ਬਰੀਸਾ ॥
ਗਤ ਗ੍ਰੀਸ਼ਮ ਬਰਸ਼ਾ ਰਿਤੁ ਆਈ। ਰਹਿਹਉਁ ਨਿਕਟ ਸੈਲ ਪਰ ਛਾਈ ॥
ਅਙ੍ਗਦ ਸਹਿਤ ਕਰਹੁ ਤੁਮ੍ਹ ਰਾਜੂ। ਸਨ੍ਤਤ ਹਦਯ ਧਰੇਹੁ ਮਮ ਕਾਜੂ ॥
ਜਬ ਸੁਗ੍ਰੀਵ ਭਵਨ ਫਿਰਿ ਆਏ। ਰਾਮੁ ਪ੍ਰਬਰਸ਼ਨ ਗਿਰਿ ਪਰ ਛਾਏ ॥

ਦੋ. ਪ੍ਰਥਮਹਿਂ ਦੇਵਨ੍ਹ ਗਿਰਿ ਗੁਹਾ ਰਾਖੇਉ ਰੁਚਿਰ ਬਨਾਇ।
ਰਾਮ ਕਪਾਨਿਧਿ ਕਛੁ ਦਿਨ ਬਾਸ ਕਰਹਿਙ੍ਗੇ ਆਇ ॥ ੧੨ ॥

ਸੁਨ੍ਦਰ ਬਨ ਕੁਸੁਮਿਤ ਅਤਿ ਸੋਭਾ। ਗੁਞ੍ਜਤ ਮਧੁਪ ਨਿਕਰ ਮਧੁ ਲੋਭਾ ॥
ਕਨ੍ਦ ਮੂਲ ਫਲ ਪਤ੍ਰ ਸੁਹਾਏ। ਭਏ ਬਹੁਤ ਜਬ ਤੇ ਪ੍ਰਭੁ ਆਏ ॥
ਦੇਖਿ ਮਨੋਹਰ ਸੈਲ ਅਨੂਪਾ। ਰਹੇ ਤਹਁ ਅਨੁਜ ਸਹਿਤ ਸੁਰਭੂਪਾ ॥
ਮਧੁਕਰ ਖਗ ਮਗ ਤਨੁ ਧਰਿ ਦੇਵਾ। ਕਰਹਿਂ ਸਿਦ੍ਧ ਮੁਨਿ ਪ੍ਰਭੁ ਕੈ ਸੇਵਾ ॥
ਮਙ੍ਗਲਰੁਪ ਭਯਉ ਬਨ ਤਬ ਤੇ । ਕੀਨ੍ਹ ਨਿਵਾਸ ਰਮਾਪਤਿ ਜਬ ਤੇ ॥
ਫਟਿਕ ਸਿਲਾ ਅਤਿ ਸੁਭ੍ਰ ਸੁਹਾਈ। ਸੁਖ ਆਸੀਨ ਤਹਾਁ ਦ੍ਵੌ ਭਾਈ ॥
ਕਹਤ ਅਨੁਜ ਸਨ ਕਥਾ ਅਨੇਕਾ। ਭਗਤਿ ਬਿਰਤਿ ਨਪਨੀਤਿ ਬਿਬੇਕਾ ॥
ਬਰਸ਼ਾ ਕਾਲ ਮੇਘ ਨਭ ਛਾਏ। ਗਰਜਤ ਲਾਗਤ ਪਰਮ ਸੁਹਾਏ ॥

ਦੋ. ਲਛਿਮਨ ਦੇਖੁ ਮੋਰ ਗਨ ਨਾਚਤ ਬਾਰਿਦ ਪੈਖਿ।
ਗਹੀ ਬਿਰਤਿ ਰਤ ਹਰਸ਼ ਜਸ ਬਿਸ਼੍ਨੁ ਭਗਤ ਕਹੁਁ ਦੇਖਿ ॥ ੧੩ ॥

ਘਨ ਘਮਣ੍ਡ ਨਭ ਗਰਜਤ ਘੋਰਾ। ਪ੍ਰਿਯਾ ਹੀਨ ਡਰਪਤ ਮਨ ਮੋਰਾ ॥
ਦਾਮਿਨਿ ਦਮਕ ਰਹ ਨ ਘਨ ਮਾਹੀਂ। ਖਲ ਕੈ ਪ੍ਰੀਤਿ ਜਥਾ ਥਿਰ ਨਾਹੀਂ ॥
ਬਰਸ਼ਹਿਂ ਜਲਦ ਭੂਮਿ ਨਿਅਰਾਏਁ। ਜਥਾ ਨਵਹਿਂ ਬੁਧ ਬਿਦ੍ਯਾ ਪਾਏਁ ॥
ਬੂਁਦ ਅਘਾਤ ਸਹਹਿਂ ਗਿਰਿ ਕੈਂਸੇਂ । ਖਲ ਕੇ ਬਚਨ ਸਨ੍ਤ ਸਹ ਜੈਸੇਂ ॥
ਛੁਦ੍ਰ ਨਦੀਂ ਭਰਿ ਚਲੀਂ ਤੋਰਾਈ। ਜਸ ਥੋਰੇਹੁਁ ਧਨ ਖਲ ਇਤਰਾਈ ॥
ਭੂਮਿ ਪਰਤ ਭਾ ਢਾਬਰ ਪਾਨੀ। ਜਨੁ ਜੀਵਹਿ ਮਾਯਾ ਲਪਟਾਨੀ ॥
ਸਮਿਟਿ ਸਮਿਟਿ ਜਲ ਭਰਹਿਂ ਤਲਾਵਾ। ਜਿਮਿ ਸਦਗੁਨ ਸਜ੍ਜਨ ਪਹਿਂ ਆਵਾ ॥
ਸਰਿਤਾ ਜਲ ਜਲਨਿਧਿ ਮਹੁਁ ਜਾਈ। ਹੋਈ ਅਚਲ ਜਿਮਿ ਜਿਵ ਹਰਿ ਪਾਈ ॥

ਦੋ. ਹਰਿਤ ਭੂਮਿ ਤਨ ਸਙ੍ਕੁਲ ਸਮੁਝਿ ਪਰਹਿਂ ਨਹਿਂ ਪਨ੍ਥ।
ਜਿਮਿ ਪਾਖਣ੍ਡ ਬਾਦ ਤੇਂ ਗੁਪ੍ਤ ਹੋਹਿਂ ਸਦਗ੍ਰਨ੍ਥ ॥ ੧੪ ॥

ਦਾਦੁਰ ਧੁਨਿ ਚਹੁ ਦਿਸਾ ਸੁਹਾਈ। ਬੇਦ ਪਢ़ਹਿਂ ਜਨੁ ਬਟੁ ਸਮੁਦਾਈ ॥
ਨਵ ਪਲ੍ਲਵ ਭਏ ਬਿਟਪ ਅਨੇਕਾ। ਸਾਧਕ ਮਨ ਜਸ ਮਿਲੇਂ ਬਿਬੇਕਾ ॥
ਅਰ੍ਕ ਜਬਾਸ ਪਾਤ ਬਿਨੁ ਭਯਊ। ਜਸ ਸੁਰਾਜ ਖਲ ਉਦ੍ਯਮ ਗਯਊ ॥
ਖੋਜਤ ਕਤਹੁਁ ਮਿਲਇ ਨਹਿਂ ਧੂਰੀ। ਕਰਇ ਕ੍ਰੋਧ ਜਿਮਿ ਧਰਮਹਿ ਦੂਰੀ ॥
ਸਸਿ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨ ਸੋਹ ਮਹਿ ਕੈਸੀ। ਉਪਕਾਰੀ ਕੈ ਸਮ੍ਪਤਿ ਜੈਸੀ ॥
ਨਿਸਿ ਤਮ ਘਨ ਖਦ੍ਯੋਤ ਬਿਰਾਜਾ। ਜਨੁ ਦਮ੍ਭਿਨ੍ਹ ਕਰ ਮਿਲਾ ਸਮਾਜਾ ॥
ਮਹਾਬਸ਼੍ਟਿ ਚਲਿ ਫੂਟਿ ਕਿਆਰੀਂ । ਜਿਮਿ ਸੁਤਨ੍ਤ੍ਰ ਭਏਁ ਬਿਗਰਹਿਂ ਨਾਰੀਂ ॥
ਕਸ਼ੀ ਨਿਰਾਵਹਿਂ ਚਤੁਰ ਕਿਸਾਨਾ। ਜਿਮਿ ਬੁਧ ਤਜਹਿਂ ਮੋਹ ਮਦ ਮਾਨਾ ॥
ਦੇਖਿਅਤ ਚਕ੍ਰਬਾਕ ਖਗ ਨਾਹੀਂ। ਕਲਿਹਿ ਪਾਇ ਜਿਮਿ ਧਰ੍ਮ ਪਰਾਹੀਂ ॥
ਊਸ਼ਰ ਬਰਸ਼ਇ ਤਨ ਨਹਿਂ ਜਾਮਾ। ਜਿਮਿ ਹਰਿਜਨ ਹਿਯਁ ਉਪਜ ਨ ਕਾਮਾ ॥
ਬਿਬਿਧ ਜਨ੍ਤੁ ਸਙ੍ਕੁਲ ਮਹਿ ਭ੍ਰਾਜਾ। ਪ੍ਰਜਾ ਬਾਢ़ ਜਿਮਿ ਪਾਇ ਸੁਰਾਜਾ ॥
ਜਹਁ ਤਹਁ ਰਹੇ ਪਥਿਕ ਥਕਿ ਨਾਨਾ। ਜਿਮਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਗਨ ਉਪਜੇਂ ਗ੍ਯਾਨਾ ॥

ਦੋ. ਕਬਹੁਁ ਪ੍ਰਬਲ ਬਹ ਮਾਰੁਤ ਜਹਁ ਤਹਁ ਮੇਘ ਬਿਲਾਹਿਂ।
ਜਿਮਿ ਕਪੂਤ ਕੇ ਉਪਜੇਂ ਕੁਲ ਸਦ੍ਧਰ੍ਮ ਨਸਾਹਿਂ ॥ ੧੫(ਕ) ॥

ਕਬਹੁਁ ਦਿਵਸ ਮਹਁ ਨਿਬਿਡ़ ਤਮ ਕਬਹੁਁਕ ਪ੍ਰਗਟ ਪਤਙ੍ਗ।
ਬਿਨਸਇ ਉਪਜਇ ਗ੍ਯਾਨ ਜਿਮਿ ਪਾਇ ਕੁਸਙ੍ਗ ਸੁਸਙ੍ਗ ॥ ੧੫(ਖ) ॥

ਬਰਸ਼ਾ ਬਿਗਤ ਸਰਦ ਰਿਤੁ ਆਈ। ਲਛਿਮਨ ਦੇਖਹੁ ਪਰਮ ਸੁਹਾਈ ॥
ਫੂਲੇਂ ਕਾਸ ਸਕਲ ਮਹਿ ਛਾਈ। ਜਨੁ ਬਰਸ਼ਾਁ ਕਤ ਪ੍ਰਗਟ ਬੁਢ़ਾਈ ॥
ਉਦਿਤ ਅਗਸ੍ਤਿ ਪਨ੍ਥ ਜਲ ਸੋਸ਼ਾ। ਜਿਮਿ ਲੋਭਹਿ ਸੋਸ਼ਇ ਸਨ੍ਤੋਸ਼ਾ ॥
ਸਰਿਤਾ ਸਰ ਨਿਰ੍ਮਲ ਜਲ ਸੋਹਾ। ਸਨ੍ਤ ਹਦਯ ਜਸ ਗਤ ਮਦ ਮੋਹਾ ॥
ਰਸ ਰਸ ਸੂਖ ਸਰਿਤ ਸਰ ਪਾਨੀ। ਮਮਤਾ ਤ੍ਯਾਗ ਕਰਹਿਂ ਜਿਮਿ ਗ੍ਯਾਨੀ ॥
ਜਾਨਿ ਸਰਦ ਰਿਤੁ ਖਞ੍ਜਨ ਆਏ। ਪਾਇ ਸਮਯ ਜਿਮਿ ਸੁਕਤ ਸੁਹਾਏ ॥
ਪਙ੍ਕ ਨ ਰੇਨੁ ਸੋਹ ਅਸਿ ਧਰਨੀ। ਨੀਤਿ ਨਿਪੁਨ ਨਪ ਕੈ ਜਸਿ ਕਰਨੀ ॥
ਜਲ ਸਙ੍ਕੋਚ ਬਿਕਲ ਭਇਁ ਮੀਨਾ। ਅਬੁਧ ਕੁਟੁਮ੍ਬੀ ਜਿਮਿ ਧਨਹੀਨਾ ॥
ਬਿਨੁ ਧਨ ਨਿਰ੍ਮਲ ਸੋਹ ਅਕਾਸਾ। ਹਰਿਜਨ ਇਵ ਪਰਿਹਰਿ ਸਬ ਆਸਾ ॥
ਕਹੁਁ ਕਹੁਁ ਬਸ਼੍ਟਿ ਸਾਰਦੀ ਥੋਰੀ। ਕੋਉ ਏਕ ਪਾਵ ਭਗਤਿ ਜਿਮਿ ਮੋਰੀ ॥

ਦੋ. ਚਲੇ ਹਰਸ਼ਿ ਤਜਿ ਨਗਰ ਨਪ ਤਾਪਸ ਬਨਿਕ ਭਿਖਾਰਿ।
ਜਿਮਿ ਹਰਿਭਗਤ ਪਾਇ ਸ਼੍ਰਮ ਤਜਹਿ ਆਸ਼੍ਰਮੀ ਚਾਰਿ ॥ ੧੬ ॥

ਸੁਖੀ ਮੀਨ ਜੇ ਨੀਰ ਅਗਾਧਾ। ਜਿਮਿ ਹਰਿ ਸਰਨ ਨ ਏਕਉ ਬਾਧਾ ॥
ਫੂਲੇਂ ਕਮਲ ਸੋਹ ਸਰ ਕੈਸਾ। ਨਿਰ੍ਗੁਨ ਬ੍ਰਮ੍ਹ ਸਗੁਨ ਭਏਁ ਜੈਸਾ ॥
ਗੁਞ੍ਜਤ ਮਧੁਕਰ ਮੁਖਰ ਅਨੂਪਾ। ਸੁਨ੍ਦਰ ਖਗ ਰਵ ਨਾਨਾ ਰੂਪਾ ॥
ਚਕ੍ਰਬਾਕ ਮਨ ਦੁਖ ਨਿਸਿ ਪੈਖੀ। ਜਿਮਿ ਦੁਰ੍ਜਨ ਪਰ ਸਮ੍ਪਤਿ ਦੇਖੀ ॥
ਚਾਤਕ ਰਟਤ ਤਸ਼ਾ ਅਤਿ ਓਹੀ। ਜਿਮਿ ਸੁਖ ਲਹਇ ਨ ਸਙ੍ਕਰਦ੍ਰੋਹੀ ॥
ਸਰਦਾਤਪ ਨਿਸਿ ਸਸਿ ਅਪਹਰਈ। ਸਨ੍ਤ ਦਰਸ ਜਿਮਿ ਪਾਤਕ ਟਰਈ ॥
ਦੇਖਿ ਇਨ੍ਦੁ ਚਕੋਰ ਸਮੁਦਾਈ। ਚਿਤਵਤਹਿਂ ਜਿਮਿ ਹਰਿਜਨ ਹਰਿ ਪਾਈ ॥
ਮਸਕ ਦਂਸ ਬੀਤੇ ਹਿਮ ਤ੍ਰਾਸਾ। ਜਿਮਿ ਦ੍ਵਿਜ ਦ੍ਰੋਹ ਕਿਏਁ ਕੁਲ ਨਾਸਾ ॥

ਦੋ. ਭੂਮਿ ਜੀਵ ਸਙ੍ਕੁਲ ਰਹੇ ਗਏ ਸਰਦ ਰਿਤੁ ਪਾਇ।
ਸਦਗੁਰ ਮਿਲੇ ਜਾਹਿਂ ਜਿਮਿ ਸਂਸਯ ਭ੍ਰਮ ਸਮੁਦਾਇ ॥ ੧੭ ॥

ਬਰਸ਼ਾ ਗਤ ਨਿਰ੍ਮਲ ਰਿਤੁ ਆਈ। ਸੁਧਿ ਨ ਤਾਤ ਸੀਤਾ ਕੈ ਪਾਈ ॥
ਏਕ ਬਾਰ ਕੈਸੇਹੁਁ ਸੁਧਿ ਜਾਨੌਂ। ਕਾਲਹੁ ਜੀਤ ਨਿਮਿਸ਼ ਮਹੁਁ ਆਨੌਂ ॥
ਕਤਹੁਁ ਰਹਉ ਜੌਂ ਜੀਵਤਿ ਹੋਈ। ਤਾਤ ਜਤਨ ਕਰਿ ਆਨੇਉਁ ਸੋਈ ॥
ਸੁਗ੍ਰੀਵਹੁਁ ਸੁਧਿ ਮੋਰਿ ਬਿਸਾਰੀ। ਪਾਵਾ ਰਾਜ ਕੋਸ ਪੁਰ ਨਾਰੀ ॥
ਜੇਹਿਂ ਸਾਯਕ ਮਾਰਾ ਮੈਂ ਬਾਲੀ। ਤੇਹਿਂ ਸਰ ਹਤੌਂ ਮੂਢ़ ਕਹਁ ਕਾਲੀ ॥
ਜਾਸੁ ਕਪਾਁ ਛੂਟਹੀਂ ਮਦ ਮੋਹਾ। ਤਾ ਕਹੁਁ ਉਮਾ ਕਿ ਸਪਨੇਹੁਁ ਕੋਹਾ ॥
ਜਾਨਹਿਂ ਯਹ ਚਰਿਤ੍ਰ ਮੁਨਿ ਗ੍ਯਾਨੀ। ਜਿਨ੍ਹ ਰਘੁਬੀਰ ਚਰਨ ਰਤਿ ਮਾਨੀ ॥
ਲਛਿਮਨ ਕ੍ਰੋਧਵਨ੍ਤ ਪ੍ਰਭੁ ਜਾਨਾ। ਧਨੁਸ਼ ਚਢ़ਾਇ ਗਹੇ ਕਰ ਬਾਨਾ ॥

ਦੋ. ਤਬ ਅਨੁਜਹਿ ਸਮੁਝਾਵਾ ਰਘੁਪਤਿ ਕਰੁਨਾ ਸੀਂਵ ॥
ਭਯ ਦੇਖਾਇ ਲੈ ਆਵਹੁ ਤਾਤ ਸਖਾ ਸੁਗ੍ਰੀਵ ॥ ੧੮ ॥

ਇਹਾਁ ਪਵਨਸੁਤ ਹਦਯਁ ਬਿਚਾਰਾ। ਰਾਮ ਕਾਜੁ ਸੁਗ੍ਰੀਵਁ ਬਿਸਾਰਾ ॥
ਨਿਕਟ ਜਾਇ ਚਰਨਨ੍ਹਿ ਸਿਰੁ ਨਾਵਾ। ਚਾਰਿਹੁ ਬਿਧਿ ਤੇਹਿ ਕਹਿ ਸਮੁਝਾਵਾ ॥
ਸੁਨਿ ਸੁਗ੍ਰੀਵਁ ਪਰਮ ਭਯ ਮਾਨਾ। ਬਿਸ਼ਯਁ ਮੋਰ ਹਰਿ ਲੀਨ੍ਹੇਉ ਗ੍ਯਾਨਾ ॥
ਅਬ ਮਾਰੁਤਸੁਤ ਦੂਤ ਸਮੂਹਾ। ਪਠਵਹੁ ਜਹਁ ਤਹਁ ਬਾਨਰ ਜੂਹਾ ॥
ਕਹਹੁ ਪਾਖ ਮਹੁਁ ਆਵ ਨ ਜੋਈ। ਮੋਰੇਂ ਕਰ ਤਾ ਕਰ ਬਧ ਹੋਈ ॥
ਤਬ ਹਨੁਮਨ੍ਤ ਬੋਲਾਏ ਦੂਤਾ। ਸਬ ਕਰ ਕਰਿ ਸਨਮਾਨ ਬਹੂਤਾ ॥
ਭਯ ਅਰੁ ਪ੍ਰੀਤਿ ਨੀਤਿ ਦੇਖਾਈ। ਚਲੇ ਸਕਲ ਚਰਨਨ੍ਹਿ ਸਿਰ ਨਾਈ ॥
ਏਹਿ ਅਵਸਰ ਲਛਿਮਨ ਪੁਰ ਆਏ। ਕ੍ਰੋਧ ਦੇਖਿ ਜਹਁ ਤਹਁ ਕਪਿ ਧਾਏ ॥

ਦੋ. ਧਨੁਸ਼ ਚਢ़ਾਇ ਕਹਾ ਤਬ ਜਾਰਿ ਕਰਉਁ ਪੁਰ ਛਾਰ।
ਬ੍ਯਾਕੁਲ ਨਗਰ ਦੇਖਿ ਤਬ ਆਯਉ ਬਾਲਿਕੁਮਾਰ ॥ ੧੯ ॥

ਚਰਨ ਨਾਇ ਸਿਰੁ ਬਿਨਤੀ ਕੀਨ੍ਹੀ। ਲਛਿਮਨ ਅਭਯ ਬਾਁਹ ਤੇਹਿ ਦੀਨ੍ਹੀ ॥
ਕ੍ਰੋਧਵਨ੍ਤ ਲਛਿਮਨ ਸੁਨਿ ਕਾਨਾ। ਕਹ ਕਪੀਸ ਅਤਿ ਭਯਁ ਅਕੁਲਾਨਾ ॥
ਸੁਨੁ ਹਨੁਮਨ੍ਤ ਸਙ੍ਗ ਲੈ ਤਾਰਾ। ਕਰਿ ਬਿਨਤੀ ਸਮੁਝਾਉ ਕੁਮਾਰਾ ॥
ਤਾਰਾ ਸਹਿਤ ਜਾਇ ਹਨੁਮਾਨਾ। ਚਰਨ ਬਨ੍ਦਿ ਪ੍ਰਭੁ ਸੁਜਸ ਬਖਾਨਾ ॥
ਕਰਿ ਬਿਨਤੀ ਮਨ੍ਦਿਰ ਲੈ ਆਏ। ਚਰਨ ਪਖਾਰਿ ਪਲਁਗ ਬੈਠਾਏ ॥
ਤਬ ਕਪੀਸ ਚਰਨਨ੍ਹਿ ਸਿਰੁ ਨਾਵਾ। ਗਹਿ ਭੁਜ ਲਛਿਮਨ ਕਣ੍ਠ ਲਗਾਵਾ ॥
ਨਾਥ ਬਿਸ਼ਯ ਸਮ ਮਦ ਕਛੁ ਨਾਹੀਂ। ਮੁਨਿ ਮਨ ਮੋਹ ਕਰਇ ਛਨ ਮਾਹੀਂ ॥
ਸੁਨਤ ਬਿਨੀਤ ਬਚਨ ਸੁਖ ਪਾਵਾ। ਲਛਿਮਨ ਤੇਹਿ ਬਹੁ ਬਿਧਿ ਸਮੁਝਾਵਾ ॥
ਪਵਨ ਤਨਯ ਸਬ ਕਥਾ ਸੁਨਾਈ। ਜੇਹਿ ਬਿਧਿ ਗਏ ਦੂਤ ਸਮੁਦਾਈ ॥

ਦੋ. ਹਰਸ਼ਿ ਚਲੇ ਸੁਗ੍ਰੀਵ ਤਬ ਅਙ੍ਗਦਾਦਿ ਕਪਿ ਸਾਥ।
ਰਾਮਾਨੁਜ ਆਗੇਂ ਕਰਿ ਆਏ ਜਹਁ ਰਘੁਨਾਥ ॥ ੨੦ ॥

ਨਾਇ ਚਰਨ ਸਿਰੁ ਕਹ ਕਰ ਜੋਰੀ। ਨਾਥ ਮੋਹਿ ਕਛੁ ਨਾਹਿਨ ਖੋਰੀ ॥
ਅਤਿਸਯ ਪ੍ਰਬਲ ਦੇਵ ਤਬ ਮਾਯਾ। ਛੂਟਇ ਰਾਮ ਕਰਹੁ ਜੌਂ ਦਾਯਾ ॥
ਬਿਸ਼ਯ ਬਸ੍ਯ ਸੁਰ ਨਰ ਮੁਨਿ ਸ੍ਵਾਮੀ। ਮੈਂ ਪਾਵਁਰ ਪਸੁ ਕਪਿ ਅਤਿ ਕਾਮੀ ॥
ਨਾਰਿ ਨਯਨ ਸਰ ਜਾਹਿ ਨ ਲਾਗਾ। ਘੋਰ ਕ੍ਰੋਧ ਤਮ ਨਿਸਿ ਜੋ ਜਾਗਾ ॥
ਲੋਭ ਪਾਁਸ ਜੇਹਿਂ ਗਰ ਨ ਬਁਧਾਯਾ। ਸੋ ਨਰ ਤੁਮ੍ਹ ਸਮਾਨ ਰਘੁਰਾਯਾ ॥
ਯਹ ਗੁਨ ਸਾਧਨ ਤੇਂ ਨਹਿਂ ਹੋਈ। ਤੁਮ੍ਹਰੀ ਕਪਾਁ ਪਾਵ ਕੋਇ ਕੋਈ ॥
ਤਬ ਰਘੁਪਤਿ ਬੋਲੇ ਮੁਸਕਾਈ। ਤੁਮ੍ਹ ਪ੍ਰਿਯ ਮੋਹਿ ਭਰਤ ਜਿਮਿ ਭਾਈ ॥
ਅਬ ਸੋਇ ਜਤਨੁ ਕਰਹੁ ਮਨ ਲਾਈ। ਜੇਹਿ ਬਿਧਿ ਸੀਤਾ ਕੈ ਸੁਧਿ ਪਾਈ ॥

ਦੋ. ਏਹਿ ਬਿਧਿ ਹੋਤ ਬਤਕਹੀ ਆਏ ਬਾਨਰ ਜੂਥ।
ਨਾਨਾ ਬਰਨ ਸਕਲ ਦਿਸਿ ਦੇਖਿਅ ਕੀਸ ਬਰੁਥ ॥ ੨੧ ॥

ਬਾਨਰ ਕਟਕ ਉਮਾ ਮੇਂ ਦੇਖਾ। ਸੋ ਮੂਰੁਖ ਜੋ ਕਰਨ ਚਹ ਲੇਖਾ ॥
ਆਇ ਰਾਮ ਪਦ ਨਾਵਹਿਂ ਮਾਥਾ। ਨਿਰਖਿ ਬਦਨੁ ਸਬ ਹੋਹਿਂ ਸਨਾਥਾ ॥
ਅਸ ਕਪਿ ਏਕ ਨ ਸੇਨਾ ਮਾਹੀਂ। ਰਾਮ ਕੁਸਲ ਜੇਹਿ ਪੂਛੀ ਨਾਹੀਂ ॥
ਯਹ ਕਛੁ ਨਹਿਂ ਪ੍ਰਭੁ ਕਇ ਅਧਿਕਾਈ। ਬਿਸ੍ਵਰੂਪ ਬ੍ਯਾਪਕ ਰਘੁਰਾਈ ॥
ਠਾਢ़ੇ ਜਹਁ ਤਹਁ ਆਯਸੁ ਪਾਈ। ਕਹ ਸੁਗ੍ਰੀਵ ਸਬਹਿ ਸਮੁਝਾਈ ॥
ਰਾਮ ਕਾਜੁ ਅਰੁ ਮੋਰ ਨਿਹੋਰਾ। ਬਾਨਰ ਜੂਥ ਜਾਹੁ ਚਹੁਁ ਓਰਾ ॥
ਜਨਕਸੁਤਾ ਕਹੁਁ ਖੋਜਹੁ ਜਾਈ। ਮਾਸ ਦਿਵਸ ਮਹਁ ਆਏਹੁ ਭਾਈ ॥
ਅਵਧਿ ਮੇਟਿ ਜੋ ਬਿਨੁ ਸੁਧਿ ਪਾਏਁ। ਆਵਇ ਬਨਿਹਿ ਸੋ ਮੋਹਿ ਮਰਾਏਁ ॥

ਦੋ. ਬਚਨ ਸੁਨਤ ਸਬ ਬਾਨਰ ਜਹਁ ਤਹਁ ਚਲੇ ਤੁਰਨ੍ਤ ।
ਤਬ ਸੁਗ੍ਰੀਵਁ ਬੋਲਾਏ ਅਙ੍ਗਦ ਨਲ ਹਨੁਮਨ੍ਤ ॥ ੨੨ ॥

ਸੁਨਹੁ ਨੀਲ ਅਙ੍ਗਦ ਹਨੁਮਾਨਾ। ਜਾਮਵਨ੍ਤ ਮਤਿਧੀਰ ਸੁਜਾਨਾ ॥
ਸਕਲ ਸੁਭਟ ਮਿਲਿ ਦਚ੍ਛਿਨ ਜਾਹੂ। ਸੀਤਾ ਸੁਧਿ ਪੂਁਛੇਉ ਸਬ ਕਾਹੂ ॥
ਮਨ ਕ੍ਰਮ ਬਚਨ ਸੋ ਜਤਨ ਬਿਚਾਰੇਹੁ। ਰਾਮਚਨ੍ਦ੍ਰ ਕਰ ਕਾਜੁ ਸਁਵਾਰੇਹੁ ॥
ਭਾਨੁ ਪੀਠਿ ਸੇਇਅ ਉਰ ਆਗੀ। ਸ੍ਵਾਮਿਹਿ ਸਰ੍ਬ ਭਾਵ ਛਲ ਤ੍ਯਾਗੀ ॥
ਤਜਿ ਮਾਯਾ ਸੇਇਅ ਪਰਲੋਕਾ। ਮਿਟਹਿਂ ਸਕਲ ਭਵ ਸਮ੍ਭਵ ਸੋਕਾ ॥
ਦੇਹ ਧਰੇ ਕਰ ਯਹ ਫਲੁ ਭਾਈ। ਭਜਿਅ ਰਾਮ ਸਬ ਕਾਮ ਬਿਹਾਈ ॥
ਸੋਇ ਗੁਨਗ੍ਯ ਸੋਈ ਬਡ़ਭਾਗੀ । ਜੋ ਰਘੁਬੀਰ ਚਰਨ ਅਨੁਰਾਗੀ ॥
ਆਯਸੁ ਮਾਗਿ ਚਰਨ ਸਿਰੁ ਨਾਈ। ਚਲੇ ਹਰਸ਼ਿ ਸੁਮਿਰਤ ਰਘੁਰਾਈ ॥
ਪਾਛੇਂ ਪਵਨ ਤਨਯ ਸਿਰੁ ਨਾਵਾ। ਜਾਨਿ ਕਾਜ ਪ੍ਰਭੁ ਨਿਕਟ ਬੋਲਾਵਾ ॥
ਪਰਸਾ ਸੀਸ ਸਰੋਰੁਹ ਪਾਨੀ। ਕਰਮੁਦ੍ਰਿਕਾ ਦੀਨ੍ਹਿ ਜਨ ਜਾਨੀ ॥
ਬਹੁ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸੀਤਹਿ ਸਮੁਝਾਏਹੁ। ਕਹਿ ਬਲ ਬਿਰਹ ਬੇਗਿ ਤੁਮ੍ਹ ਆਏਹੁ ॥
ਹਨੁਮਤ ਜਨ੍ਮ ਸੁਫਲ ਕਰਿ ਮਾਨਾ। ਚਲੇਉ ਹਦਯਁ ਧਰਿ ਕਪਾਨਿਧਾਨਾ ॥
ਜਦ੍ਯਪਿ ਪ੍ਰਭੁ ਜਾਨਤ ਸਬ ਬਾਤਾ। ਰਾਜਨੀਤਿ ਰਾਖਤ ਸੁਰਤ੍ਰਾਤਾ ॥

ਦੋ. ਚਲੇ ਸਕਲ ਬਨ ਖੋਜਤ ਸਰਿਤਾ ਸਰ ਗਿਰਿ ਖੋਹ।
ਰਾਮ ਕਾਜ ਲਯਲੀਨ ਮਨ ਬਿਸਰਾ ਤਨ ਕਰ ਛੋਹ ॥ ੨੩ ॥

ਕਤਹੁਁ ਹੋਇ ਨਿਸਿਚਰ ਸੈਂ ਭੇਟਾ। ਪ੍ਰਾਨ ਲੇਹਿਂ ਏਕ ਏਕ ਚਪੇਟਾ ॥
ਬਹੁ ਪ੍ਰਕਾਰ ਗਿਰਿ ਕਾਨਨ ਹੇਰਹਿਂ। ਕੋਉ ਮੁਨਿ ਮਿਲਤ ਤਾਹਿ ਸਬ ਘੇਰਹਿਂ ॥
ਲਾਗਿ ਤਸ਼ਾ ਅਤਿਸਯ ਅਕੁਲਾਨੇ। ਮਿਲਇ ਨ ਜਲ ਘਨ ਗਹਨ ਭੁਲਾਨੇ ॥
ਮਨ ਹਨੁਮਾਨ ਕੀਨ੍ਹ ਅਨੁਮਾਨਾ। ਮਰਨ ਚਹਤ ਸਬ ਬਿਨੁ ਜਲ ਪਾਨਾ ॥
ਚਢ़ਿ ਗਿਰਿ ਸਿਖਰ ਚਹੂਁ ਦਿਸਿ ਦੇਖਾ। ਭੂਮਿ ਬਿਬਿਰ ਏਕ ਕੌਤੁਕ ਪੇਖਾ ॥
ਚਕ੍ਰਬਾਕ ਬਕ ਹਂਸ ਉਡ़ਾਹੀਂ। ਬਹੁਤਕ ਖਗ ਪ੍ਰਬਿਸਹਿਂ ਤੇਹਿ ਮਾਹੀਂ ॥
ਗਿਰਿ ਤੇ ਉਤਰਿ ਪਵਨਸੁਤ ਆਵਾ। ਸਬ ਕਹੁਁ ਲੈ ਸੋਇ ਬਿਬਰ ਦੇਖਾਵਾ ॥
ਆਗੇਂ ਕੈ ਹਨੁਮਨ੍ਤਹਿ ਲੀਨ੍ਹਾ। ਪੈਠੇ ਬਿਬਰ ਬਿਲਮ੍ਬੁ ਨ ਕੀਨ੍ਹਾ ॥

ਦੋ. ਦੀਖ ਜਾਇ ਉਪਵਨ ਬਰ ਸਰ ਬਿਗਸਿਤ ਬਹੁ ਕਞ੍ਜ।
ਮਨ੍ਦਿਰ ਏਕ ਰੁਚਿਰ ਤਹਁ ਬੈਠਿ ਨਾਰਿ ਤਪ ਪੁਞ੍ਜ ॥ ੨੪ ॥

ਦੂਰਿ ਤੇ ਤਾਹਿ ਸਬਨ੍ਹਿ ਸਿਰ ਨਾਵਾ। ਪੂਛੇਂ ਨਿਜ ਬਤ੍ਤਾਨ੍ਤ ਸੁਨਾਵਾ ॥
ਤੇਹਿਂ ਤਬ ਕਹਾ ਕਰਹੁ ਜਲ ਪਾਨਾ। ਖਾਹੁ ਸੁਰਸ ਸੁਨ੍ਦਰ ਫਲ ਨਾਨਾ ॥
ਮਜ੍ਜਨੁ ਕੀਨ੍ਹ ਮਧੁਰ ਫਲ ਖਾਏ। ਤਾਸੁ ਨਿਕਟ ਪੁਨਿ ਸਬ ਚਲਿ ਆਏ ॥
ਤੇਹਿਂ ਸਬ ਆਪਨਿ ਕਥਾ ਸੁਨਾਈ। ਮੈਂ ਅਬ ਜਾਬ ਜਹਾਁ ਰਘੁਰਾਈ ॥
ਮੂਦਹੁ ਨਯਨ ਬਿਬਰ ਤਜਿ ਜਾਹੂ। ਪੈਹਹੁ ਸੀਤਹਿ ਜਨਿ ਪਛਿਤਾਹੂ ॥
ਨਯਨ ਮੂਦਿ ਪੁਨਿ ਦੇਖਹਿਂ ਬੀਰਾ। ਠਾਢ़ੇ ਸਕਲ ਸਿਨ੍ਧੁ ਕੇਂ ਤੀਰਾ ॥
ਸੋ ਪੁਨਿ ਗਈ ਜਹਾਁ ਰਘੁਨਾਥਾ। ਜਾਇ ਕਮਲ ਪਦ ਨਾਏਸਿ ਮਾਥਾ ॥
ਨਾਨਾ ਭਾਁਤਿ ਬਿਨਯ ਤੇਹਿਂ ਕੀਨ੍ਹੀ। ਅਨਪਾਯਨੀ ਭਗਤਿ ਪ੍ਰਭੁ ਦੀਨ੍ਹੀ ॥

ਦੋ. ਬਦਰੀਬਨ ਕਹੁਁ ਸੋ ਗਈ ਪ੍ਰਭੁ ਅਗ੍ਯਾ ਧਰਿ ਸੀਸ ।
ਉਰ ਧਰਿ ਰਾਮ ਚਰਨ ਜੁਗ ਜੇ ਬਨ੍ਦਤ ਅਜ ਈਸ ॥ ੨੫ ॥

ਇਹਾਁ ਬਿਚਾਰਹਿਂ ਕਪਿ ਮਨ ਮਾਹੀਂ। ਬੀਤੀ ਅਵਧਿ ਕਾਜ ਕਛੁ ਨਾਹੀਂ ॥
ਸਬ ਮਿਲਿ ਕਹਹਿਂ ਪਰਸ੍ਪਰ ਬਾਤਾ। ਬਿਨੁ ਸੁਧਿ ਲਏਁ ਕਰਬ ਕਾ ਭ੍ਰਾਤਾ ॥
ਕਹ ਅਙ੍ਗਦ ਲੋਚਨ ਭਰਿ ਬਾਰੀ। ਦੁਹੁਁ ਪ੍ਰਕਾਰ ਭਇ ਮਤ੍ਯੁ ਹਮਾਰੀ ॥
ਇਹਾਁ ਨ ਸੁਧਿ ਸੀਤਾ ਕੈ ਪਾਈ। ਉਹਾਁ ਗਏਁ ਮਾਰਿਹਿ ਕਪਿਰਾਈ ॥
ਪਿਤਾ ਬਧੇ ਪਰ ਮਾਰਤ ਮੋਹੀ। ਰਾਖਾ ਰਾਮ ਨਿਹੋਰ ਨ ਓਹੀ ॥
ਪੁਨਿ ਪੁਨਿ ਅਙ੍ਗਦ ਕਹ ਸਬ ਪਾਹੀਂ। ਮਰਨ ਭਯਉ ਕਛੁ ਸਂਸਯ ਨਾਹੀਂ ॥
ਅਙ੍ਗਦ ਬਚਨ ਸੁਨਤ ਕਪਿ ਬੀਰਾ। ਬੋਲਿ ਨ ਸਕਹਿਂ ਨਯਨ ਬਹ ਨੀਰਾ ॥
ਛਨ ਏਕ ਸੋਚ ਮਗਨ ਹੋਇ ਰਹੇ। ਪੁਨਿ ਅਸ ਵਚਨ ਕਹਤ ਸਬ ਭਏ ॥
ਹਮ ਸੀਤਾ ਕੈ ਸੁਧਿ ਲਿਨ੍ਹੇਂ ਬਿਨਾ। ਨਹਿਂ ਜੈਂਹੈਂ ਜੁਬਰਾਜ ਪ੍ਰਬੀਨਾ ॥
ਅਸ ਕਹਿ ਲਵਨ ਸਿਨ੍ਧੁ ਤਟ ਜਾਈ। ਬੈਠੇ ਕਪਿ ਸਬ ਦਰ੍ਭ ਡਸਾਈ ॥
ਜਾਮਵਨ੍ਤ ਅਙ੍ਗਦ ਦੁਖ ਦੇਖੀ। ਕਹਿਂ ਕਥਾ ਉਪਦੇਸ ਬਿਸੇਸ਼ੀ ॥
ਤਾਤ ਰਾਮ ਕਹੁਁ ਨਰ ਜਨਿ ਮਾਨਹੁ। ਨਿਰ੍ਗੁਨ ਬ੍ਰਮ੍ਹ ਅਜਿਤ ਅਜ ਜਾਨਹੁ ॥

ਦੋ. ਨਿਜ ਇਚ੍ਛਾ ਪ੍ਰਭੁ ਅਵਤਰਇ ਸੁਰ ਮਹਿ ਗੋ ਦ੍ਵਿਜ ਲਾਗਿ।
ਸਗੁਨ ਉਪਾਸਕ ਸਙ੍ਗ ਤਹਁ ਰਹਹਿਂ ਮੋਚ੍ਛ ਸਬ ਤ੍ਯਾਗਿ ॥ ੨੬ ॥

ਏਹਿ ਬਿਧਿ ਕਥਾ ਕਹਹਿ ਬਹੁ ਭਾਁਤੀ ਗਿਰਿ ਕਨ੍ਦਰਾਁ ਸੁਨੀ ਸਮ੍ਪਾਤੀ ॥
ਬਾਹੇਰ ਹੋਇ ਦੇਖਿ ਬਹੁ ਕੀਸਾ। ਮੋਹਿ ਅਹਾਰ ਦੀਨ੍ਹ ਜਗਦੀਸਾ ॥
ਆਜੁ ਸਬਹਿ ਕਹਁ ਭਚ੍ਛਨ ਕਰਊਁ। ਦਿਨ ਬਹੁ ਚਲੇ ਅਹਾਰ ਬਿਨੁ ਮਰਊਁ ॥
ਕਬਹੁਁ ਨ ਮਿਲ ਭਰਿ ਉਦਰ ਅਹਾਰਾ। ਆਜੁ ਦੀਨ੍ਹ ਬਿਧਿ ਏਕਹਿਂ ਬਾਰਾ ॥
ਡਰਪੇ ਗੀਧ ਬਚਨ ਸੁਨਿ ਕਾਨਾ। ਅਬ ਭਾ ਮਰਨ ਸਤ੍ਯ ਹਮ ਜਾਨਾ ॥
ਕਪਿ ਸਬ ਉਠੇ ਗੀਧ ਕਹਁ ਦੇਖੀ। ਜਾਮਵਨ੍ਤ ਮਨ ਸੋਚ ਬਿਸੇਸ਼ੀ ॥
ਕਹ ਅਙ੍ਗਦ ਬਿਚਾਰਿ ਮਨ ਮਾਹੀਂ। ਧਨ੍ਯ ਜਟਾਯੂ ਸਮ ਕੋਉ ਨਾਹੀਂ ॥
ਰਾਮ ਕਾਜ ਕਾਰਨ ਤਨੁ ਤ੍ਯਾਗੀ । ਹਰਿ ਪੁਰ ਗਯਉ ਪਰਮ ਬਡ़ ਭਾਗੀ ॥
ਸੁਨਿ ਖਗ ਹਰਸ਼ ਸੋਕ ਜੁਤ ਬਾਨੀ । ਆਵਾ ਨਿਕਟ ਕਪਿਨ੍ਹ ਭਯ ਮਾਨੀ ॥
ਤਿਨ੍ਹਹਿ ਅਭਯ ਕਰਿ ਪੂਛੇਸਿ ਜਾਈ। ਕਥਾ ਸਕਲ ਤਿਨ੍ਹ ਤਾਹਿ ਸੁਨਾਈ ॥
ਸੁਨਿ ਸਮ੍ਪਾਤਿ ਬਨ੍ਧੁ ਕੈ ਕਰਨੀ। ਰਘੁਪਤਿ ਮਹਿਮਾ ਬਧੁਬਿਧਿ ਬਰਨੀ ॥

ਦੋ. ਮੋਹਿ ਲੈ ਜਾਹੁ ਸਿਨ੍ਧੁਤਟ ਦੇਉਁ ਤਿਲਾਞ੍ਜਲਿ ਤਾਹਿ ।
ਬਚਨ ਸਹਾਇ ਕਰਵਿ ਮੈਂ ਪੈਹਹੁ ਖੋਜਹੁ ਜਾਹਿ ॥ ੨੭ ॥

ਅਨੁਜ ਕ੍ਰਿਯਾ ਕਰਿ ਸਾਗਰ ਤੀਰਾ। ਕਹਿ ਨਿਜ ਕਥਾ ਸੁਨਹੁ ਕਪਿ ਬੀਰਾ ॥
ਹਮ ਦ੍ਵੌ ਬਨ੍ਧੁ ਪ੍ਰਥਮ ਤਰੁਨਾਈ । ਗਗਨ ਗਏ ਰਬਿ ਨਿਕਟ ਉਡਾਈ ॥
ਤੇਜ ਨ ਸਹਿ ਸਕ ਸੋ ਫਿਰਿ ਆਵਾ । ਮੈ ਅਭਿਮਾਨੀ ਰਬਿ ਨਿਅਰਾਵਾ ॥
ਜਰੇ ਪਙ੍ਖ ਅਤਿ ਤੇਜ ਅਪਾਰਾ । ਪਰੇਉਁ ਭੂਮਿ ਕਰਿ ਘੋਰ ਚਿਕਾਰਾ ॥
ਮੁਨਿ ਏਕ ਨਾਮ ਚਨ੍ਦ੍ਰਮਾ ਓਹੀ। ਲਾਗੀ ਦਯਾ ਦੇਖੀ ਕਰਿ ਮੋਹੀ ॥
ਬਹੁ ਪ੍ਰਕਾਰ ਤੇਂਹਿ ਗ੍ਯਾਨ ਸੁਨਾਵਾ । ਦੇਹਿ ਜਨਿਤ ਅਭਿਮਾਨੀ ਛਡ़ਾਵਾ ॥
ਤ੍ਰੇਤਾਁ ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਮਨੁਜ ਤਨੁ ਧਰਿਹੀ। ਤਾਸੁ ਨਾਰਿ ਨਿਸਿਚਰ ਪਤਿ ਹਰਿਹੀ ॥
ਤਾਸੁ ਖੋਜ ਪਠਇਹਿ ਪ੍ਰਭੂ ਦੂਤਾ। ਤਿਨ੍ਹਹਿ ਮਿਲੇਂ ਤੈਂ ਹੋਬ ਪੁਨੀਤਾ ॥
ਜਮਿਹਹਿਂ ਪਙ੍ਖ ਕਰਸਿ ਜਨਿ ਚਿਨ੍ਤਾ । ਤਿਨ੍ਹਹਿ ਦੇਖਾਇ ਦੇਹੇਸੁ ਤੈਂ ਸੀਤਾ ॥
ਮੁਨਿ ਕਇ ਗਿਰਾ ਸਤ੍ਯ ਭਇ ਆਜੂ । ਸੁਨਿ ਮਮ ਬਚਨ ਕਰਹੁ ਪ੍ਰਭੁ ਕਾਜੂ ॥
ਗਿਰਿ ਤ੍ਰਿਕੂਟ ਊਪਰ ਬਸ ਲਙ੍ਕਾ । ਤਹਁ ਰਹ ਰਾਵਨ ਸਹਜ ਅਸਙ੍ਕਾ ॥
ਤਹਁ ਅਸੋਕ ਉਪਬਨ ਜਹਁ ਰਹਈ ॥ ਸੀਤਾ ਬੈਠਿ ਸੋਚ ਰਤ ਅਹਈ ॥
ਦੋ. ਮੈਂ ਦੇਖਉਁ ਤੁਮ੍ਹ ਨਾਹਿ ਗੀਘਹਿ ਦਸ਼੍ਟਿ ਅਪਾਰ ॥
ਬੂਢ ਭਯਉਁ ਨ ਤ ਕਰਤੇਉਁ ਕਛੁਕ ਸਹਾਯ ਤੁਮ੍ਹਾਰ ॥ ੨੮ ॥

ਜੋ ਨਾਘਇ ਸਤ ਜੋਜਨ ਸਾਗਰ । ਕਰਇ ਸੋ ਰਾਮ ਕਾਜ ਮਤਿ ਆਗਰ ॥
ਮੋਹਿ ਬਿਲੋਕਿ ਧਰਹੁ ਮਨ ਧੀਰਾ । ਰਾਮ ਕਪਾਁ ਕਸ ਭਯਉ ਸਰੀਰਾ ॥
ਪਾਪਿਉ ਜਾ ਕਰ ਨਾਮ ਸੁਮਿਰਹੀਂ। ਅਤਿ ਅਪਾਰ ਭਵਸਾਗਰ ਤਰਹੀਂ ॥
ਤਾਸੁ ਦੂਤ ਤੁਮ੍ਹ ਤਜਿ ਕਦਰਾਈ। ਰਾਮ ਹਦਯਁ ਧਰਿ ਕਰਹੁ ਉਪਾਈ ॥
ਅਸ ਕਹਿ ਗਰੁਡ़ ਗੀਧ ਜਬ ਗਯਊ। ਤਿਨ੍ਹ ਕੇਂ ਮਨ ਅਤਿ ਬਿਸਮਯ ਭਯਊ ॥
ਨਿਜ ਨਿਜ ਬਲ ਸਬ ਕਾਹੂਁ ਭਾਸ਼ਾ। ਪਾਰ ਜਾਇ ਕਰ ਸਂਸਯ ਰਾਖਾ ॥
ਜਰਠ ਭਯਉਁ ਅਬ ਕਹਇ ਰਿਛੇਸਾ। ਨਹਿਂ ਤਨ ਰਹਾ ਪ੍ਰਥਮ ਬਲ ਲੇਸਾ ॥
ਜਬਹਿਂ ਤ੍ਰਿਬਿਕ੍ਰਮ ਭਏ ਖਰਾਰੀ। ਤਬ ਮੈਂ ਤਰੁਨ ਰਹੇਉਁ ਬਲ ਭਾਰੀ ॥

ਦੋ. ਬਲਿ ਬਾਁਧਤ ਪ੍ਰਭੁ ਬਾਢੇਉ ਸੋ ਤਨੁ ਬਰਨਿ ਨ ਜਾਈ।
ਉਭਯ ਧਰੀ ਮਹਁ ਦੀਨ੍ਹੀ ਸਾਤ ਪ੍ਰਦਚ੍ਛਿਨ ਧਾਇ ॥ ੨੯ ॥

ਅਙ੍ਗਦ ਕਹਇ ਜਾਉਁ ਮੈਂ ਪਾਰਾ। ਜਿਯਁ ਸਂਸਯ ਕਛੁ ਫਿਰਤੀ ਬਾਰਾ ॥
ਜਾਮਵਨ੍ਤ ਕਹ ਤੁਮ੍ਹ ਸਬ ਲਾਯਕ। ਪਠਇਅ ਕਿਮਿ ਸਬ ਹੀ ਕਰ ਨਾਯਕ ॥
ਕਹਇ ਰੀਛਪਤਿ ਸੁਨੁ ਹਨੁਮਾਨਾ। ਕਾ ਚੁਪ ਸਾਧਿ ਰਹੇਹੁ ਬਲਵਾਨਾ ॥
ਪਵਨ ਤਨਯ ਬਲ ਪਵਨ ਸਮਾਨਾ। ਬੁਧਿ ਬਿਬੇਕ ਬਿਗ੍ਯਾਨ ਨਿਧਾਨਾ ॥
ਕਵਨ ਸੋ ਕਾਜ ਕਠਿਨ ਜਗ ਮਾਹੀਂ। ਜੋ ਨਹਿਂ ਹੋਇ ਤਾਤ ਤੁਮ੍ਹ ਪਾਹੀਂ ॥
ਰਾਮ ਕਾਜ ਲਗਿ ਤਬ ਅਵਤਾਰਾ। ਸੁਨਤਹਿਂ ਭਯਉ ਪਰ੍ਵਤਾਕਾਰਾ ॥
ਕਨਕ ਬਰਨ ਤਨ ਤੇਜ ਬਿਰਾਜਾ। ਮਾਨਹੁ ਅਪਰ ਗਿਰਿਨ੍ਹ ਕਰ ਰਾਜਾ ॥
ਸਿਂਹਨਾਦ ਕਰਿ ਬਾਰਹਿਂ ਬਾਰਾ। ਲੀਲਹੀਂ ਨਾਸ਼ਉਁ ਜਲਨਿਧਿ ਖਾਰਾ ॥
ਸਹਿਤ ਸਹਾਯ ਰਾਵਨਹਿ ਮਾਰੀ। ਆਨਉਁ ਇਹਾਁ ਤ੍ਰਿਕੂਟ ਉਪਾਰੀ ॥
ਜਾਮਵਨ੍ਤ ਮੈਂ ਪੂਁਛਉਁ ਤੋਹੀ। ਉਚਿਤ ਸਿਖਾਵਨੁ ਦੀਜਹੁ ਮੋਹੀ ॥
ਏਤਨਾ ਕਰਹੁ ਤਾਤ ਤੁਮ੍ਹ ਜਾਈ। ਸੀਤਹਿ ਦੇਖਿ ਕਹਹੁ ਸੁਧਿ ਆਈ ॥
ਤਬ ਨਿਜ ਭੁਜ ਬਲ ਰਾਜਿਵ ਨੈਨਾ। ਕੌਤੁਕ ਲਾਗਿ ਸਙ੍ਗ ਕਪਿ ਸੇਨਾ ॥

ਛਂ. -ਕਪਿ ਸੇਨ ਸਙ੍ਗ ਸਁਘਾਰਿ ਨਿਸਿਚਰ ਰਾਮੁ ਸੀਤਹਿ ਆਨਿਹੈਂ।
ਤ੍ਰੈਲੋਕ ਪਾਵਨ ਸੁਜਸੁ ਸੁਰ ਮੁਨਿ ਨਾਰਦਾਦਿ ਬਖਾਨਿਹੈਂ ॥
ਜੋ ਸੁਨਤ ਗਾਵਤ ਕਹਤ ਸਮੁਝਤ ਪਰਮ ਪਦ ਨਰ ਪਾਵਈ।
ਰਘੁਬੀਰ ਪਦ ਪਾਥੋਜ ਮਧੁਕਰ ਦਾਸ ਤੁਲਸੀ ਗਾਵਈ ॥

ਦੋ. ਭਵ ਭੇਸ਼ਜ ਰਘੁਨਾਥ ਜਸੁ ਸੁਨਹਿ ਜੇ ਨਰ ਅਰੁ ਨਾਰਿ।
ਤਿਨ੍ਹ ਕਰ ਸਕਲ ਮਨੋਰਥ ਸਿਦ੍ਧ ਕਰਿਹਿ ਤ੍ਰਿਸਿਰਾਰਿ ॥ ੩੦(ਕ) ॥

ਸੋ. ਨੀਲੋਤ੍ਪਲ ਤਨ ਸ੍ਯਾਮ ਕਾਮ ਕੋਟਿ ਸੋਭਾ ਅਧਿਕ।
ਸੁਨਿਅ ਤਾਸੁ ਗੁਨ ਗ੍ਰਾਮ ਜਾਸੁ ਨਾਮ ਅਘ ਖਗ ਬਧਿਕ ॥ ੩੦(ਖ) ॥

ਮਾਸਪਾਰਾਯਣ, ਤੇਈਸਵਾਁ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ
—————-
ਇਤਿ ਸ਼੍ਰੀਮਦ੍ਰਾਮਚਰਿਤਮਾਨਸੇ ਸਕਲਕਲਿਕਲੁਸ਼ਵਿਧ੍ਵਂਸਨੇ
ਚਤੁਰ੍ਥ ਸੋਪਾਨਃ ਸਮਾਪ੍ਤਃ।
(ਕਿਸ਼੍ਕਿਨ੍ਧਾਕਾਣ੍ਡ ਸਮਾਪ੍ਤ)

ਕਿਸ਼੍ਕਿਨ੍ਧਾਕਾਣ੍ਡ | Kishkindha Kand in Gurmukhi